Broj živorođene djece u istočnoj Hercegovini drastično se smanjuje poslednjih godina, a u pet hercegovačkih opština u prosjeku se ne rodi ni jedna beba dnevno.
Kao posljedica migracija i negativnog prirodnog priraštaja konstantno se smanjuje broj stanovnika, a najteža situacija je u malim, izrazito nerazvijenim i siromašnim opštinama.
Prije 20 godina, ratne 1994. godine, u trebinjskoj Opštoj bolnici rođene su 872 bebe, a prošle godine u pet hercegovačkih opština, Trebinju, Ljubinju, Bileći, Berkovićima i Gacku, rođena je svega 401. beba.
Broj živorođenih beba neprekidno se smanjuje, pa je tako 1997. godine rođeno 796 beba, 2000. godine 596, a 2004. 486 beba. U prva tri mjeseca ove godine u trebinjskoj bolnici rođeno je 15 beba manje nego u istom periodu prošle godine, pa načelnik Odjejelja za ginekologiju i akušerstvo Opšte bolnice u Trebinju dr Branislav Kozić smatra da se ove godine u prosjeku neće roditi ni jedna beba dnevno u istočnoj Hercegovini. "Situacija nije zabrinjavajuća već poražavajuća i alarmantna. Broj trudnica i rođenih beba drastično smanjuje iz godine u godinu. Do početka poslednjeg rata u našoj bolnici godišnje se rađalo oko 800 beba, s tim da je tada bila moda da mnoge trudnice odu u Dubrovnik da se porode pa je stavarn broj rođenih bio i nešto veći. Do kraja devedesetih rađalo se između 700 i 800 beba godišnje, a od 1999. godine broj živorođenih beba se drastično smanjuje iz godine u godinu. Već za prva tri mjeseca ove godine broj živorođenih beba manji je za 18 u odnosu na isti period prošle godine i već sada se može reći da nažalost nećemo imati u prosjeku ni jedan porod dnevno u pet opština koje nam gravitiraju. Nekada nam je godišnje nestajao jedan razred, a poslednjih godina nažalost zbog slabog nataliteta ostajemo i bez nekoliko odjeljenja ili možda i cijele škole godišnje".
Iako su na poslednjem popisu stanovništva popisane i mnoge osobe koje trenutno ne žive u Hercegovini, broj stanovnika smanjio se u svim hercegovačkim opštinama osim u Trebinju, gdje je broj stanovnika ostao na istom nivou kao prije rata. Broj stanovnika u Gacku smanjen je za 1000, sa 10 788 po popisu iz 1991. na 9734, dok je između dva popisa broj stanovnika u Bileći smanjen za gotovo 2 000, sa 13 300 iz 1991. na 11 536 stanovnika prošle godine. Opštine su izgubile u prosjeku oko 15% stanovništva, a najteža je situacija u malim i nerazvijenim opštinama i ruralnim područjima koja ostaju gotovo prazna.
"Prije rata u Ljubinju je živjelo oko 4 200 stanovnika, a sada je popisano 3 800, a taj trend će se nažalost i dalje nastaviti. Ljudi se teško odlučuju za brak, masovno se iseljavaju i odlaze sa ovog područja jer nemaju ni osnovne uslove za život, a država ništa ne preduzima. Uglavnom odlaze mladi, pa će se posledice još više osjetiti u narednom periodu ako hitno ne usvojimo potrebne populacione mjere. Ljubinje je gotovo ostalo bez stanoništva u ruralnim područjima jer je samo u dva sela ostalo da živi nešto mlađih mještana, dok su ostala prazna ili su ostali starci. Država mora obezbjediti sredstva kako bi se pomoglo mladim bračnim parovima da imaju određenu sigurnost, posao, novčane nagrade za treće i četvrto dijete. U suprotnom mnogi krajevi će za 10 ili 20 godina ostati pusti i nenaseljeni" kaže Vesko Budinčić, načelnik opštine Ljubinje.
Prije tri godine Eparhija Zahumsko-hercegovačka i primorska i vladika Grigorije osnovali su Fondaciju "Sveti Vukašin" koja je trebala da obezbjedi novčanu pomoć majkama i mladim bračnim parovima. Nažalost zbog sukoba vladike Grigorija i hercegovačkih opozicionih političara koji se nalaze na čelu opština Fondacija je vrlo brzo prestala sa radom.
"Osnivanje Fondacije koja će pomagati majkama i mladim bračnim parovima bila je dobra ideja, i čim je Fondacija "Sveti Vukašin" počela sa radom 2012. godine u Nevesinju se osjetilo poboljšanje i rođeno je više beba. Činjenica je da bi natalitet bio daleko veći kada bi mladi ljudi mogli doći do posla i imati određenu sigurnost. Nažalost Fondacija je prestala sa radom i davanjem novčane pomoći majkama u većem dijelu Hercegovine jer nije bilo sredstava i donatora, a mi se nadamo da će se problemi i nesuglasice prevazići u narednom periodu" ističe Momčilo Šiljegović, načelnik opštine Nevesinje.
Kuda se kreće istočna Hercegovina najbolje pokazuje mjesto Ulog kod Kalinovnika koje je prije 100 godina imalo više od 2 000 stanovnika, a danas ih je ostalo svega 17. Smanjen broj djece vrlo brzo će lančano prouzrokovati mnoge probleme, a već sada mnogi profesori i nastavnici ostaju bez posla u školama jer nemaju potrebnu normu časova. Dr Branislav Kozić kaže da je veliki problem porast steriliteta među bračnim parovima, te nedostatak prvog i trećeg djeteta. "Nekada je bračni sterilitet iznosio oko 15%, a danas je nažalost mnogo veći što je posledica stresa i uslova života. Medicina napreduje pa se sterilitet sve češće uspješno liječi, a najviše nam nedostaje prvo i treće dijete. Mnogo je neženja, malo je sklopljenih brakova pa nemamo prvo rođeno dijete, a nemamo ni treće dijete u porodicama koje najčešće imaju do dvoje djece. Podaci su zabrinajvajući i stalno se pogoršavaju, i nadam se da će se preduzeti neophodne pronatalitetne mjere kako bi se situacija popravila".
Iako su demografski podaci poražavajući država ne preduzima ništa kako bi se zaustavio negativni trend i pobojšala situacija. Mladi su zapostevljeni u društvu, teško dolaze do posla i i često nemaju ni osnovne uslove za zasnivanje porodice. Političari žive luksuzno, imaju velika primanja i naknade, i ne pokazuju puno razumjevanja za majke i mlade roditelje jer je i minimalna plata i posjedovanje starog automobila dovoljno da se majkama uskrati pravo na materinski dodatak.
Vlada iz budžeta izdavaja milione za unosne i namještene poslove i tako puni džepove svojim finansijerima i tajkunima, ali u budžetu nema novaca za pronatalitetne mjere i podršku mladim bračnim parovima. U sedam hercegovačkih opština trenutno živi svega oko 60 000 stanovnika, a slična deografska situacija je i u ostalim dijelovima Republike Srpske, posebno istočnom dijelu od Trebinja do Zvornika. Ukoliko Vlada ne pokaže više odgovornosti i ne usvoji neophodne pro-natalitetne mjere mnoge siromašne opštine i nerazvijene regije će potpuno opustjeti i ostati bez stanovništva.
Udruženje "Bebe" iz Trebinja
Prije 5 godina u Trebinju je osnovano Udruženje građana "Bebe" koji pomaže roditeljima sa problemom steriliteta, prvo takvo u Republici Srpskoj. Na inicijativu ovog Udruženja povećan je broj besplatnih vantjelesnih oplodnji, a za kratko vrijeme postignuti su veliki rezultati. "Ja i moj suprug smo se skoro 20 godina liječili od steriliteta i na kraju smo uspjeli dobiti blizance. Više od 20 naših članova uspjelo je da izliječi sterilitet i dobije potomstvo, i ponosni smo na rezultate koje postižemo i pomoć koju dajemo roditeljima. Dobili smo kancelarije i određena sredstva iz gradskog budžeta, a uspjeli smo preko Vlade da obezbjedimo sredstva za drugu vještačju oplodnju, i to je veliki uspjeh koji smo postigli za kratko vrijeme"" kaže Snežana Misita, predsjednica Udruženja "Bebe" iz Trebinja.
Nebojša Vukanović